طهمورث یا تهمورث ( ملقب به «زیناوند» به معنی دارنده سلاح و زین ) از شخصیت‌های اساطیری ایرانی است. وی از پادشاهان پیشدادی و پسر هوشنگ به شمار می‌آید.

در تاریخ طبری آمده است که در زمان او بودا در هند ظهور کرد. مطابق اوستا وی بر هفت کشور فرمانروایی داشت و سی سال براهریمن سوار بود. روایت سواری بر اهریمن در متون پهلوی به تفصیل بیشتری آمده‌است. خلاصه? داستان این است که طهمورث سی‌سال از اهریمن سواری می‌گرفت. تا اینکه اهریمن ، همسر طهمورث را  فریفت و از او این اطلاع را کسب کرد که در سراشیبی کوه البرز بر طهمورث که سوار بر اهریمن است ترس مستولی می‌شود. اهریمن در مقابل این خدمت زن به وی دو چیز بداد: یکی دشتان بد و دیگری کرم ابریشم. پس اهریمن طهمورث را در آنجا زمین زد و بلعید. پس از وی پسرش جمشید به پادشاهی رسید. درشاهنامه از وی با لقب دیوبند یاد میشود که یاد آور چیرگی او بر دیوان است.

 فردوسی هوشنگ را برگرفته از هوش و فرهنگ می داند و در این باره مى گوید:

                  گرانمایه  را نام هوشنگ بود                 تو گفتی همه هوش و فرهنگ بود
هوشنگ بود که شهرهای شوش و بابل را بنیاد نهاد. در مدت چهل سال پادشاهی او، ابزارهای برای زراعت و جنگ از آهن فراهم آمد.
به دستور هوشنگ آتشکده هایی در فارس، آذربایجان و خراسان برپا کردند تا مردم بتوانند، آتش آماده از آن بردارند. ایرانیان آتش پرست  نبوده اند ولی  آتش را از جهت روشنایی  و گرمی بخشیدن  به زندگی آدمیان حفظ مى کردند و سعی در نگهداری آن داشتند.هوشنگ به انگیزه کشف آهن در دهم بهمن جشن سده را برپا مى داشت، یعنی زمانی که پنجاه شب  و پنجاه روز تا اول بهار (عید نوروز) باقی بود. فردوسی درباره جشن سده مى گوید:

زهوشنگ ماند این سده یادگار              بسی باد چون او دگر شهریار   

 در زمان او مردم توانستند که از پوست وموی  حیوانات لباس تهیه نمایند.

مدتی قبل از اینکه مادها در ایران سلطنت نمایند، ایران پادشاهی به اسم گات داشت.

ریچارد فرای دانشمند ایران شناس و بسیاری  دیگر کوشیدند زمان سلطنت گات را تعیین نمایند ولی از عهده آن بر نیامدند. بعضی بر آنند که او همان زردشت است که در شهر رق متولد گردید(شهر ری کنونی)

کتاب سرزمین جاوید صفحه 159

_ ایرانیها اولین ملت جهان هستند که آتش و مس را کشف کردند.

_ طرز کشت گندم و آنگاه آرد کردن و پختن نان اولین بار در ایران ابتکار شد.( هارماتا- ایران شناس انگلیسی )

_ اولین لباس که در ایران اختراع شد نمد بود.( ماکس مولر- خاور شناس آلمانی )

_ اولین ملتی که پول را به شکل قطعات مس رایج کرد ملت ایران بود.(هی نینگ- ایران شناس آلمانی)