آذرنرسی که یکی از پسران هرمز دوم از زن اول او بود، به سلطنت رسید. ولی چون اعیان و نجبای مملکت را ناراضی نمود، پس از چند ماه از سلطنت خلع شد. سپس او را کشتند. بنابر این منتظر بودند، زن هرمز دوم بزاید و تاج پادشاهی را در خوابگاه زن هرمز دوم(ملکه ایفرا) که آبستن بود، آویختند و بچه‌ای را که در شکم داشت، پادشاه نامیدند. این فرزند همان شاپور دوم ملقب به ذوالاکتاف بود. یک برادر او را هم که لایق سلطنت نمی‌دانستند، کور کردند و برادر دیگرش را که مثل پدر، هرمز نام داشت، به زندان افکندند که چندی بعد فرار کرد و به روم پناه برد.شاپور خردسال به زودی رشد کرد و با ابراز هوش و لیاقت تدریجاً خیلی زودتر از آنچه انتظار می‌رفت، خود را برای در دست گرفتن سلطنت آماده نشان داد. وی در حدود شانزده سالگی خویش، توانست هرج و مرج ناشی از غلبه? اعیان را رفع کند و آنها را که عادت به مداخله در امور کرده بودند، به سر جای خویش بنشاند. شاپور در سال ??? میلادی، پس از ?? سال شاهنشاهی درگذشت.

  تصویر شاپور دوم

  سکه دوران شاپور دوم

  نقش برجسته شاپور دوم و سوم درطاق بستان

  شاپور دوم این دژ را بنا نهاد

نرسی در میان استقبال بزرگان کشور وارد تیسفون شد و در آنجا تاجگذاری باشکوهی برپا کرد.اولین کار او خاتمه دادن به قدرت و نفوذ کارتیر بود.از این روست که دورهء فرمانروائی نرسی را دوران کنار نهادن سیاست های خشن و تعصب آمیز مذهبی خوانده اند.کیفیت مراسم تاجگذاری او در نزدیک سلیمانیه(کردستان عراق)حجاری شده و آمده است.نرسی که می خواست دوران فرمانروائی پدرش _شاپور اول_را زنده کند و برای آنکه دست رومیان را از امور داخلی کوتاه کند،به ارمنستان لشکر کشید و تیرداد سوم که شاهزاده اشکانی و دست نشانده روم بود را خلع کرد.ولی یکسال بعد هنگامی که با موکبی شاهانه عازم ارمنستان بود مورد حمله سپاه روم قرار گرفت و همسرش(ارسان)و فرزندانش همراه با خزائن سلطنتی به دست رومیان افتادند ،او برای نجات خانواده اش مجبور شد که شرایط سنگین صلح با روم را بپذیرد و این قرارداد صلح جز خفت و خواری و درد و اندوه برای او چیزی نداشت.وی در سال 303 بعد از میلاد مرد و هرمز دوم پسرش پادشاه شد و در مدت هفت سال سلطنت او ،حکومت به دست امرای محلی افتاد.هرمز دوم در سال 310 بعد از میلاد مرد و پسرش (آذر نرسی)پادشاه شد.

 تاجگذاری نرسی  سکه با تصویر ‌پادشاه نرسی

  شکست سپاه نرسی از روم

کارتیر ، پسر بهرام دوم، یعنی بهرام سوم (سکانشاه) را به جای او بر تخت سلطنت نشاند اما این بهرام نتوانست سلطنت را برای خود نگهدارد و حتی فرصت نیافت، سکه‌هایی را که به مناسبت تاجگذاری خویش ضرب کرده بود، رواج بدهد چون سلطنت او، مخالفانی را که از حکومت پدرش، ناراضی بودند را قانع نکرد و نظر ها، متوجه مدعی دیگر نرسی پادشاه بزرگ ارمنستان، شد که سلطنت را از مدتها پیش حق خود میدانست. بدینگونه بهرام سوم بعد از چند ماه  از سلطنت برکنار شد، اما او جان سالم بدر برده، در شرق ایران فرمانروای محلی شد.

بهرام دوم پسر بهرام اول پسر شاپور اول پنجمین  – شهریار ساسانی است که در سالهای ??? ??? میلادی بر ایران حکومت می کرد. بهرام قبل از سلطنت با لقب شاهنشاه بزرگ کوشان بر شرق ایران حکومت می کرد. در این دوران یک تحول بزرگ مذهبی در ایران به وجود آمد و آن این بود که میترا پرستی متداول گردید.از رویدادهای مهم دوران سلطنت او حمله رومیان و فتح تیسفون توسط آنها به فرماندهی امپراطور کاروس است که خوشبختانه این پیروزی با مرگ امپراطور روم ناکام ماند.از این شاهنشاه چندین نقش برجسته بر کوهها و صخره های فارس به جای مانده که ?نقش آن درشهرستان کازرون قرار دارد .بهرام دوم را می توان شاهی خانواده دوست نامید چون عکس او بر روی اکثر سکه ها و نقوش برجسته به همراه ملکه و گاه فرزند خود دیده می شود.بهرام در سالهای آخر عمر به خاطر حمایت بی دریغ از کارتیر به تدریج اعتبار خود را در میان بزرگان کشور از دست داد و نتیجه این نارضایتی ها شورش (نرسی) عموی پدرش بود که بر ارمنستان فرمان می راند.در همین هنگام بود که بهرام در گذشت و کارتیر (بهرام سکانشاه)را به عنوان بهرام سوم به جانشینی او بر تخت نشاند.

مانی مردی بود که از آذزبایجان برخاست و مدت چهل سال در جهان (بخصوص هندوستان) سیاحت کرد و آنگاه نزد شاپور اول پادشاه ساسانی رفت و از او و برادرش به اسم فیروز دعوت نمود که دین او را بپذیرند.فیروز هم دین مانی را پذیرفت.پس از آن دین او در قسمتی از جهان از جمله چین و هندوستان و قسمتی از ایران و کشورهای مغرب توسعه به هم رسانید و نه فقط تا آفریقا ،بلکه تا اروپا هم پیشرفت کرد. معجزه او کتابی بود که در آن تصاویری بسیار زیبا به چشم می رسید،چون او علاوه بر اینکه یک متفکر بزرگ به شمار می آمد،نقاش و موسیقیدان و شاعر هم بود.عقیده مانی این بود که باید از توجه به جسم خودداری کرد تا روان تقویت شود و به مدارج عالی ترقی برسد و همچنین از لحاظ اجتماعی عقیده به تساوی افراد و طبقات داشت؛که ای عقاید را روحانیون آن زمان نمی پسندیدند.وی در زمان سلطنت بهرام دوم (نوه شاپور اول)در محاکمه ای که ریاست آن را کارتیر (رئیس موبدان)به عهده داشت ،به قتل محکوم شد و به طرزی فجیع به قتل رسید و جسدش بر دروازه گندی شاپور آویخته شد.طرفداران وی را مانوی می نامیدند.